ഗംഗാ തീരത്താണ് വേദകാലഘട്ടം ഉടലെടുത്തത്.ആര്യന്‍മാരുടെ കാലഘട്ടമാണിത്. ഇതിനെ പൂര്‍വ്വകാലഘട്ടമെന്നും പില്‍ക്കാലഘട്ടമെന്നും രണ്ടായിതിരിച്ചിരിക്കുന്നു. ആര്യന്‍ എന്നാല്‍ കുലീനന്‍, ഉന്നതന്‍, പരിശുദ്ധന്‍ എന്നി ആര്‍ത്ഥങ്ങളാണുള്ളത്. തിബറ്റില്‍ നിന്നുമാണ് ആര്യന്‍മാര്‍ എത്തിയതെന്ന് പറഞ്ഞത് സ്വാമി ദയാനന്ദ സരസ്വതിയും ആര്‍ട്ടിക്കില്‍ നിന്നാണ് എത്തിയതെന്നും ബാലഗംഗാതര തിലകനും അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ഗംഗാതീരത്താണ് ആര്യന്‍മാര്‍ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയത്. ആര്യമാരുടെ ഏറ്റവും ചെറിയ ഘടകം കുലം (കുടുംബം) ആണ്. പിതാവിന് പ്രഥമ സ്ഥാനം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഏകഭാര്യത്വം, സ്ത്രീധനം എന്നിവ നിലനിന്നിരുന്നു. ആര്യകാലഘട്ടത്തില്‍ ശൈശവ വിവാഹം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഗോതമ്പ്, ബാര്‍ളി എന്നിവ കൃഷി ചെയ്തിരുന്നു. ഋഗ് വേദം പൂര്‍വ്വകാലഘട്ടത്തിലാണ് എഴുതപ്പെട്ടത്. പ്രധാന ദൈവം ഇന്ദ്രന്‍ ആയിരുന്നു. കോട്ടകളെ തകര്‍ക്കുന്നവന്‍ അഥവാ പുരന്ദരന്‍ എന്നും ഇന്ദ്രന്‍ അറിയപ്പെട്ടു. വേദകാലഘട്ടത്ത് ആരാധിച്ചിരുന്ന മാതൃദേവതയായിരുന്നു അതിഥി. ഇന്ത്യയില്‍ ആദ്യമായി ഇരുമ്പ് ഉപയോഗിച്ചതും ആര്യന്‍മാരാണ്.  
ഗോത്രങ്ങള്‍ തമ്മിലുള്ള ഏറ്റമുട്ടല്‍ പത്ത് രാജാക്കന്‍മാര്‍ തമ്മിലുള്ള യുദ്ധം അഥവാ ദശരഞ്ച എന്നറിയപ്പെട്ടു. ഗവിഷ്ടി എന്നാല്‍ യുദ്ധം എന്നാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. ഗോത്രത്തെ പാട്രിയാര്‍ക്കല്‍ എന്നു പറഞ്ഞിരുന്നു. ഋഗ് വേദകാലത്തിലെ രണ്ട് പ്രധാന പുരോഹിതനമാരായിരുന്നു വസിഷടനും വിശ്വാമിത്രനും.
സത്യമേവജയതെ എന്ന വാക്ക് മുണ്ഡകോപനിഷത്തില്‍ നിന്നും ഗായത്രിമന്ത്രം ഋഗ്‌വേദത്തില്‍ നിന്നും എടുത്തിട്ടുള്ളതാണ്. പുരാതന ഗ്രന്ഥമായ ഋഗ്‌വേദം ചാതുര്‍വര്‍ണ്യത്തെക്കുറിച്ച് പ്രതിപാദിക്കുന്നു. ഏറ്റവും പഴക്കമുളള വേദവും ഋഗ്‌വേദവുമാണ്. അഗ്നിമീളേ പുരോഹിതം ഇങ്ങനെയാണ് ഋഗ് വേദം ആരംഭിക്കുന്നത്. ആര്യന്‍മാരുടെ വരവിനെക്കുറിച്ചാണ് ഇതില്‍ പ്രതിപാദിക്കുന്നത്. ഏറ്റവും ബൃഹത്തായ വേദമാണിത്.ഇതില്‍ 1028 സ്‌തോത്രങ്ങളും 10 മണ്ഡലങ്ങളും ഉണ്ട്. 10-ാം മണ്ഡലമായ പുരുഷസൂക്തത്തില്‍ ജാതിവ്യവസ്ഥകളെക്കുറിച്ച് പ്രതിപാദിക്കുന്നു. ഇതില്‍ ഓം 1028 തവണ ആവര്‍ത്തിക്കുന്നുണ്ട്. മാക്‌സ്മുള്ളര്‍ ഋഗ് വേദം ഇംഗ്ലീഷിലേയ്ക്കും വള്ളത്തോള്‍ മലയാളത്തിലേയ്ക്കും തര്‍ജ്ജിമ ചെയ്തു.ആര്യന്‍മാര്‍ മദ്ധേഷ്യയില്‍ നിന്നും വന്നതാണെന്ന് അഭിപ്രായപ്പെട്ടത് മാക്‌സ്മുള്ളര്‍ ആണ്.
ഋഗ്‌വേദം കൂടാതെ യജുര്‍വേദം, സാമവേദം, അഥര്‍വ്വ വേദം എന്നിങ്ങനെ മൂന്ന് വേദങ്ങള്‍ കൂടി ഉണ്ട്. യജുര്‍വേദത്തില്‍ ബലിദാനം, പൂജാവിധി, യാഗം, ആര്യന്‍മാരുടെ അനുഷ്ടാനങ്ങള്‍ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് പ്രതിപാദിക്കുന്നു. സാമവേദത്തില്‍ സംഗീതത്തെക്കുറിച്ചും. അഥര്‍വ്വ വേദത്തില്‍ മന്ത്രങ്ങള്‍, മന്ത്രോച്ചാരണങ്ങള്‍ എന്നിവയെക്കുറിച്ചും പറയുന്നു. ബ്രഹ്മവേദം എന്നു കൂടി അഥര്‍വ്വ വേദം അറിയപ്പെടുന്നു.അഥര്‍വ്വ വേദത്തിന്റെ ഉപ വേദമാണ് ആയുര്‍വ്വേദം. ഏറ്റവും അവസാനത്തെ വേദം എന്നു പറയുന്നത് അഥര്‍വ്വ വേദമാണ്. യുദ്ധം ആരംഭിക്കുന്നത് മനഷ്യമനസ്സിലാണ് എന്ന് പറഞ്ഞിരിക്കുന്നത് അഥര്‍വ്വ വേദത്തിലാണ്. വേദങ്ങളുടെ ഭാഗമായ ഉപനിഷത്തുകള്‍ വേദാന്തം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ആകെ 108 ഉപനിഷത്തുകളാണ് ഉള്ളത്. ഏറ്റവും വലുത് ബൃഹദാരണ്യകോപനിഷത്തും ഏറ്റവും ചെറിയത് ഈശോവസ്യ ഉപനിഷത്തുമാണ്. തത്ത്വമസി എന്നത് ചന്ദോഗ്യോപനിഷത്തില്‍ നിന്നും എടുത്തിട്ടുള്ളതാണ്. എല്ലാ സത്യങ്ങളുംടേയും അന്തസത്തയാണ് വേദങ്ങള്‍ എന്നു പറഞ്ഞത് സ്വാമി ദയാനന്ദ സരസ്വതിയാണ്.